ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΤΗΝΟΠΑΝΙΔΑ

Αποτελέσματα ερευνών & Διαχειριστικές προτάσεις
Πέτρος Πλατής, Δασολόγος-Θηραματολόγος & Απόστολος Τσιομπανούδης, Δασοπόνος 

Πηγή:  https://www.gpeppas.gr/odigi/anemogenitries-epiptosis.html

Με τον όρο αιολικό πάρκο εννοούμε την εγκατάσταση και λειτουργία ανεμογεννητριών σε επιλεγμένες τοποθεσίες, με στόχο την μετατροπή της ενέργειας του ανέμου σε ηλεκτρική. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια θεαματική άνοδος στον αριθμό των αιολικών πάρκων στη χώρα μας. Οι νησιωτικές περιοχές κυρίως (π.χ. Κρήτη, Εύβοια) αποτελούν ιδανικές θέσεις για την τοποθέτηση τέτοιων πάρκων, χωρίς φυσικά να αποκλείεται και η ηπειρωτική Ελλάδα. Σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χώρα μας είναι υποχρεωμένη μέχρι το 2010 να καλύψει το 20% της ηλεκτροπαραγωγής της από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δηλαδή μέσα στα επόμενα τρία χρόνια περίπου, θα πρέπει να εγκατασταθούν 3.000 MW.

Μπορούμε να αναφέρουμε πολλές θετικές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων για τον άνθρωπο. Ένα τυπικό αιολικό πάρκο 10MW μπορεί να καλύψει ανάγκες για 11.000 κατοίκους, εξοικονομεί 2.500 τόνους πετρέλαιο που αντιστοιχούν σε εκπομπές 28.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα και 210 τόνους διοξειδίου θείου. Επίσης οι εργασίες εγκατάστασης αλλά και οι μετέπειτα λειτουργία του πάρκου, προσφέρουν πάρα πολλές θέσεις εργασίας, υποστηρίζοντας έτσι την τοπική ανάπτυξη. Η εκμετάλλευση της ενέργειας που μας προσφέρει ο άνεμος είναι φιλική προς το περιβάλλον, χωρίς την εκπομπή ρύπων και αποβλήτων και φυσικά χωρίς τη χρήση πρώτων υλών.

Έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες σχετικά με την επίδραση των ανεμογεννητριών στην άγρια πανίδα. Οι περισσότερες από αυτές όμως υστερούν στο ότι δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία με παλιότερες εποχές, δηλαδή πριν την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών σε μια περιοχή. Επίσης βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο και αξιόπιστα αποτελέσματα θα έχουμε στο μέλλον. Οι απόψεις των επιστημόνων είναι διχασμένες σχετικά με το αν τα οφέλη υπερκαλύπτουν τα αρνητικά στοιχεία και τα προβλήματα. Οι περισσότερες έρευνες συμφωνούν στο ότι η επίδραση των αιολικών πάρκων δεν είναι τόσο μεγάλη όσο θα περίμενε κανείς και ότι τα επίπεδα θνησιμότητας είναι πολύ χαμηλά. Υπάρχουν όμως και αντίθετες απόψεις.
Γενικά πάντως οι επιδράσεις των αιολικών πάρκων στα πτηνά εξαρτώνται από ένα ευρύ φάσμα παραγόντων όπως είναι οι προδιαγραφές της κατασκευής (ύψος-διάμετρος έλικα κ.α.), της τοπογραφίας της περιοχής, του βιοτόπου που καταλαμβάνει η κατασκευή και φυσικά από τα υπάρχοντα είδη της πτηνοπανίδας.

Οι βασικές αρνητικές συνέπειες των αιολικών πάρκων είναι οι παρακάτω:

1. Διαταραχή (όχληση) των πληθυσμών που βρίσκονται στις γύρω περιοχές, που οδηγεί στην μετατόπιση και ίσως στον αφανισμό τους. Η όχληση μπορεί να εμφανιστεί εξαιτίας του θορύβου που προκαλεί η περιστροφή των ελίκων, από τα μηχανήματα που μεταφέρουν ή κατασκευάζουν τις ανεμογεννήτριες και από την συνεχή προσέλευση ανθρώπων και μηχανημάτων για συντήρηση ή ακόμα για τουρισμό. Η όχληση από θορύβους, μετατοπίζει τους πληθυσμούς των πτηνών σε λιγότερο κατάλληλους βιότοπους και μειώνει τις πιθανότητες για επιβίωση και αναπαραγωγή.
 

2. Θνησιμότητα κατά την σύγκρουση με τους έλικες. Ο παράγοντας αυτός είναι ο σημαντικότερος καθώς αυξάνει άμεσα το μέσο ποσοστό θνησιμότητας ενός πληθυσμού. Ο κίνδυνος σύγκρουσης με τον έλικα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το είδος, ο αριθμός και η συμπεριφορά του πτηνού, οι καιρικές συνθήκες και κυρίως ο άνεμος και το διαθέσιμο φως της ατμόσφαιρας.
 

3. Απώλεια ή καταστροφή των βιοτόπων, που προκύπτει από τις συνεχείς εργασίες στα εργοτάξια των πάρκων. Ας αναλογιστούμε την καταστροφή που θα προκαλούσε η τοποθέτηση ανεμογεννητριών σε υγροβιότοπους διεθνούς σημασίας στη χώρα μας (π.χ. Δέλτα Έβρου) και τις επιδράσεις που θα έχει στα υδρόβια πτηνά! Επίσης σημαντικές είναι και οι επιδράσεις από την ίδρυση αιολικών πάρκων σε νησιά τα οποία αποτελούν σταθμούς κατά την μετανάστευση των πουλιών.

Επιχειρώντας μια ανασκόπηση της Ελληνικής και διεθνής βιβλιογραφίας διαπιστώνει κανείς ότι οι απόψεις των επιστημόνων τείνουν κυρίως σε αρνητικά συμπεράσματα για τα αιολικά πάρκα, δίνοντας αξιόλογες προτάσεις για την μετέπειτα διαχείρισή τους. Η ομάδα πτηνών που πλήττεται κυρίως από τις ανεμογεννήτριες είναι τα αρπακτικά πτηνά, εξαιτίας της συμπεριφοράς τους κατά την πτήση και την αναζήτηση τροφής. Αν αναλογιστούμε και το γεγονός ότι τα πτηνά αυτά ωριμάζουν σεξουαλικά σε ηλικία 4-6 ετών και η αναπαραγωγή τους είναι εξαιρετικά δύσκολη και μικρή (συνήθως 1 αυγό ανά φωλιά), τότε θα πρέπει να δοθεί τεράστια προσοχή σε αυτήν την κατηγορία πτηνών. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στους νομούς Ροδόπης και Έβρου το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2004 από τους επιστήμονες του WWF Δαδιάς, σε περιοχές όπου έχουν εγκατασταθεί ανεμογεννήτριες, δεν βρέθηκαν νεκρά πουλιά αν και πολλά αρπακτικά είχαν έντονη πτητική δραστηριότητα στις συγκεκριμένες περιοχές και μάλιστα πλησίον των ανεμογεννητριών (Gonzalez et al. 2005). 

Στα στενά του Γιβραλτάρ, που αποτελούν την σημαντικότερη ίσως δίοδο των μεταναστευτικών πτηνών προς την Ευρώπη, βρέθηκαν αρκετά νεκρά πουλιά, κυρίως γυπαετοί (Gypaetus barbatus) και Βραχοκιρκίνεζα (Falco tinnunculus). Όμως υπάρχει η επισήμανση ότι οι απώλειες των πουλιών από την σύγκρουση με τις τουρμπίνες είναι πολύ μικρότερη από αυτή που θα προκύψει από την καταστροφή και υποβάθμιση των βιοτόπων (BirdLife International, 1995). 

Στην Καλιφόρνια της Αμερικής, σε περιοχή με μεγάλη συγκέντρωση ανεμογεννητριών, βρέθηκε ότι κάθε χρόνο σκοτώνονται 60-80 Χρυσαετοί (Aquila chrysaetos). Ο αριθμός αυτός είναι σχετικά μεγάλος και αποδίδεται στην υψηλή πυκνότητα σκίουρων σε θέσεις κοντά στις ανεμογεννήτριες, προβληματίζοντας έτσι τους επιστήμονες για την μελλοντική διαχείριση του πληθυσμού τους. Το σημαντικότερο όμως είναι η εγκατάλειψη της περιοχής από τα νεαρά άτομα, λόγω του θορύβου που προκαλούν τα αιολικά πάρκα (Hunt 2002).

Τα ποσοστά θνησιμότητας που δίδονται στη δημοσιότητα ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή και από είδος σε είδος. Σε περιοχή της Ισπανίας ο μέσος ρυθμός σύγκρουσης είναι 3,6-64,3 πουλιά ανά τουρμπίνα. Σε παράκτιες περιοχές της ΒΔ Ευρώπης ο ρυθμός σύγκρουσης είναι 0,1-1,2 πουλιά ανά τουρμπίνα, τα οποία κυρίως είναι πάπιες και γλάροι. Καμία πάντως από τις παραπάνω έρευνες δεν έκανε λόγω για μείωση του πληθυσμού των πουλιών.

Εξαίρεση αποτελούν τα αποτελέσματα Γερμανών επιστημόνων που προβλέπουν μεγάλη μείωση των μεταναστευτικών πουλιών σε περιοχές της Βαλτικής και της Β Γερμανίας από την επικείμενη τοποθέτηση εκατοντάδων ανεμογεννητριών, σε 32 θέσεις. Από παρατηρήσεις που έγιναν στις θέσεις που θα τοποθετηθούν οι τουρμπίνες, βρέθηκε ότι τα μισά περίπου πουλιά που μεταναστεύουν τη νύχτα, πετούν σε ύψος ίσο με αυτό της ανεμογεννήτριας, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο πρόσκρουσης (Huppop et al 2006). Να σημειώσουμε ότι η Γερμανία είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα.

Οι διαχειριστικές προτάσεις που εκφράζονται, αφορούν κυρίως τις επιλεγμένες θέσεις για την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων. Τοποθεσίες που θα πρέπει να αποφεύγονται είναι:

1. Περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως εθνικά πάρκα, υγρότοποι διεθνούς σημασίας και περιοχές NATURA όπου αναπαράγονται σπάνια πουλιά

2. Περιοχές που αποτελούν σημαντικές μεταναστευτικές οδοί και ειδικότερα θέσεις που συγκεντρώνονται μεγάλοι αριθμοί πτηνών π.χ. ακρωτήρια, ακτές, νησιά. Στην περίπτωση αυτή οι ανεμογεννήτριες συγκροτούν ένα είδος συνόρου ή τοίχου, αποκόπτοντας έτσι τη μετανάστευση και αναγκάζοντας τα πουλιά να ακολουθήσουν άλλο δρόμο, με μάλλον τραγικές συνέπειες.
 

3. Θέσεις που κρύβουν μεγάλο κίνδυνο για σύγκρουση των πτηνών στους έλικες π.χ. παρυφές βουνών, υγρότοποι κ.α.

Ορισμένα διαχειριστικά μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κατά την ίδρυση των αιολικών πάρκων είναι (Drewitt & Langston 2006, Huppop et al 2006)):

1. Νεκρά ζώα που μπορεί να αποτελέσουν λεία για τους γύπες, εάν εντοπιστούν κοντά σε ανεμογεννήτριες, θα πρέπει να μεταφέρονται σε ασφαλή σημεία.
 

2. Χρήσιμη θα ήταν και η περίφραξη του χώρου που βρίσκονται οι ανεμογεννήτριες, για την αποφυγή εισόδου μεγάλων θηλαστικών.
 

3. Ο τρόπος κατά το οποίο τοποθετούνται οι τουρμπίνες πρέπει να είναι παράλληλος και όχι κάθετος με την μεταναστευτική πορεία των πτηνών.
 

4. Να αποφεύγονται τα εναέρια καλώδια και να προτιμούνται τα υπόγεια.
 

5. Η εποχή που θα πραγματοποιούνται οι εργασίες να είναι εκτός αναπαραγωγικής περιόδου των πτηνών.
 

6. Παύση της λειτουργίας των τουρμπίνων κατά την διάρκεια νύχτας σε περιόδους που αναμένεται έντονο μεταναστευτικό κύμα πουλιών και βάψιμο με χρώμα που δημιουργεί αντίθεση με το περιβάλλον, για την εύκολη αντίληψη από μακρινές αποστάσεις ή ακόμα και τοποθέτηση προβολέων στους έλικες.

Σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2005 στην πόλη Λέστερ της Αγγλίας, σχετικά με τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας και τις επιδράσεις τους στα πτηνά, ανακοινώθηκαν τα εξής συμπεράσματα και προτάσεις:

1. Είναι νωρίς ακόμα για να εκτιμηθεί ο πραγματικός κίνδυνος των αιολικών πάρκων στα μεταναστευτικά πουλιά καθώς η έρευνα πρέπει να είναι μακροχρόνια
 

2. Είναι αναγκαία η παρακολούθηση και ο έλεγχος στους πληθυσμούς των πτηνών 12 μήνες τουλάχιστον πριν και μετά την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.
 

3. Προσδιορισμός των ευαίσθητων οικολογικά περιοχών και κρίσιμων θέσεων για τα μεταναστευτικά πουλιά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International (1995). Effects of wind turbine power plants on the avifauna in the Campo de Gibraltar region – Summary of final report.

BirdLife International (2003). Windfarms and Birds: An analysis of the effects of windfarms on birds, and guidance on environmental assessment criteria and site selection issues. Report written by BirdLife International on behalf of the Bern Convention RHW Langston & JD Pullan, RSPB/BirdLife in the UK.
 

BirdLife International (2005). Position Statement on Wind Farms and Birds.
 

Drewitt A. & Langstron R. (2006). Assessing the impacts of wind farms on birds. Ibis, 148: 29-42.
 

Gonzales C.R., Poirazidis K. & Schindler S. (2005). Impacts of wind farms on birds in Evros and Rhodopi, 

Greece: Preliminary results. International Conference “Conservation and Management of Vulture Populations”, Thessaloniki, Greece.
 

Hunt G. (2002). Golden eagles in a perilous landscape: Predicting the effects of mitigation foe wind turbine blade-strike mortality. California Energy Commission.
 

Huppop O., J. Dierschke, K-M. Exo, E. Fredrich & R. Hill (2006). Bird migration studies and potential collision risk with offshore wind turbines. Ibis, 148: 90-109.
 

Madders M. & Whitfield D.P. (2006). Upland raptors and the assessment of wind farm impacts. Ibis, 148: 43-56.
 

Thelander C.G, K.S. Smallwood, & L. Rugge. (2003). Bird risk behaviours and fatalities at the Altamont pass wind resource area. National Renewable Energy Laboratory, Colorado.

ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑ ΠΡΙΝ 4 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΤΟΤΕ ΕΝΘΕΤΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΝΘΗΡΑ ΤΗΣ ΚΟΜΑΘ.

Απόστολος Τσιομπανούδης